Seguro qu’algúa vez
ouguisteis falar de Tomás López: el máis importante xeográfo y cartógrafo
español del siglo XVIII, con obras ben conocidas pral que ye guste un pouco a
cartografía.
Nel último cuarto del siglo
XVIII, Tomás López mandóu un interrogatorio con quince perguntas a autoridades
da provincia, curas das parroquias máis que nada. Dicimos que foi nel último
cuarto del siglo porque as fechas del interrogatorio prá provincia d’Asturias
son mui estensas: van dende úas poucas na década de 1770 hasta a década de 1790
unde se recoyen a mayoría.
Son 43 os conceyos que
responden al interrogatorio. Da nosa terra son Bual, Castripol, Cuaña, El
Franco, Grandas, Ibias, Navia, San Tiso d’Abres y Vilanova d’Ozcos. En muitos
dos casos as respostas manuscritas levan apareyao un croquis del conceyo feito
pol informante.
As respostas a os
interrogatorios, que se xuntaron baxo a denominación de Diccionario Geográfico
de Tomás López, perderónse y nun se soupo d’elos durante muitos anos, hasta
qu’apareceron núa subasta en París en 1894. Tampouco nun se sabe cómo chegaron
á Biblioteca Nacional d’España (BNE), unde se poden consultar hoi día os
fondos.
Nun se tein demasiao
estudiadas as respostas asturianas. Merinero y Barrientos fixeron úa publicación
d’elas en 1992: incluyen as respostas por escrito y os mapas dos informantes, pro
non os croquis que fai el propio López nas cuartiyas das respostas, que deixan fóra.
Tamén López Gómez asegura nun artículo en 1996 qu’as respostas d’Asturias nun levan
croquis del propio cartógrafo, condo, como vedes, nun é así.
Nun podemos saber esactamente
el ano en que López fixo el croquis. As respostas de Castripol son de 1797, as
de Vilanova d’Ozcos de 1793, San Tiso d’Abres de 1796 y El Franco de 1772. Entendemos
que, por unde se localiza, ten que ser feito despós das respostas de Castripol.
El actual dixitalización na BNE permite afondar nel estudio das mesmas. Aquí tedes el enlace por se vos apetece botarye un oyo: http://bdh.bne.es/bnesearch/detalle/bdh0000013476_1
Estas primeiras tres imaxes
son el croquis qu’el propio cartógrafo fai nas cuartiyas del conceyo de
Castripol y dúas vistas en detalle del mesmo pra velo miyor (imaxes 1, 2 y
3)
A cuarta imaxe é el croquis
(máis ben mapa, neste caso) que ye manda en 1797 Pedro Canel Acevedo,
de Salave de Castropol, de toda a zona occidental asturiana
entre L.luarca y Ribadeo. Este mapa si foi publicao por Merinero y Barrientos.
Entendemos, pola carta qu’acompaña
el escrito, que ta feita en 1797. Ben puidera ser que Canel intente completar
el mapa d’Asturias que publicara López en 1777 (mui probablemente basao nel qu’en
1772 fai Jacinto Abella Fuertes, qu’era de Caneiru, en Valdés, y, polo tanto,
ben conocedor da zona).
Esta é sin duda a
representación cartográfica máis real da comarca occidental asturiana hasta ese
momento. É mui completa en conto a lugares y poblos, y afonda tamén noutros
datos como a situación de fornos de cal (na Lieira) ou a de algúas ferrerías
(Nafaría, Meredo, A Viguía y Boimouro); tamén indica os portos y algún dato
máis.
Nel mapa nun figuran
os camíos, pro si os ríos: einda chama Río de Miranda al Río
Eo y á Ría del Eo chamaye Ría de la Vega, como se
pode ver na imaxe númaro 5, anque nas descripcióis dos conceyos figura sempre
Río Eo pra darye nome al río y en máis d’úa ocasión Ría de Ribadeo pra chamarye a ría.
A lectura dos testos de todos os conceyos occidentales é ben interesante y merecedora d’un estudio máis grande. A propia carta qu’acompaña al mapa de Pedro Canel aclara puntos da elaboración del mesmo (podese ver nas páxinas 352 y 353 da dixitalización da BNE) y a descripción del Franco que fai el cura de Valdepares é lamar de completa, incluíndo apartaos sobre a economía y a historia del Conceyo. A de Salime é tamén mui completa y el mapa merece a pena miralo en detalle (imaxe 7).
Bibliografía:
LÓPEZ, Tomas (siglo XVIII), Diccionario Geográfico de España: Asturias, http://bdh.bne.es/bnesearch/detalle/bdh0000013476_1
LÓPEZ GÓMEZ, Antonio (1996): “El método cartográfico de Tomás López. El interrogatorio y los mapas de España, Estudios Geográficos”, Vol 57 Num 225, CSIC, http://estudiosgeograficos.revistas.csic.es/
MERINERO, María Jesús y Gonzalo BARRIENTOS (1992): Asturias según los asturianos del último setecientos (respuestas al interrogatorio de Tomás López), Servicio de Publicacióis del Principao d’Asturias, Uviéu.
Cómo es habitual, un importante hallazgo Moncho. Enhorabuena y gracias
ResponderEliminarMáis que nada úa posta en valor neste caso. Muitas gracias.
Eliminar